Een nadere blik op twee sleutelwoorden

 

In dit vers draait alles om twee woorden:

 

قطع (qaṭʿ) – meestal vertaald als “afsnijden”

يد (yad) – meestal vertaald als “hand”

 

Maar wat betekenen die woorden nu écht?

 

Wat betekent 'Qat'?

Het woord قطع (qaṭaʿa) komt in de Koran wel 36 keer voor, in verschillende vormen.

 

Maar betekent het altijd dat er letterlijk iets wordt afgesneden, zoals een hand of een ander lichaamsdeel?

 

Helemaal niet.

Heel vaak wordt qaṭʿ juist figuurlijk gebruikt. Het gaat dan om het scheiden, beëindigen of onderbreken van iets,  zonder dat er sprake is van lichamelijk geweld. Enkele voorbeelden:

 

• Relaties verbreken – wanneer iemand familiebanden of vriendschappen “doorsnijdt”.
• Hoop verliezen – wanneer iemand innerlijk de moed opgeeft.
• Een toestand beëindigen – bijvoorbeeld het wegvallen van vrede of veiligheid.
• Agressie stoppen – vijandig gedrag dat wordt onderbroken.
• Communicatie verbreken – wanneer contact of uitwisseling ophoudt.

 

Al deze betekenissen laten zien: qaṭʿ is een veelzijdig woord. Ja, het kan “snijden” of “afhakken” betekenen,  maar vaak gaat het om iets symbolisch of sociaal, niet om een lichamelijke amputatie.

 

Daarom is het zo belangrijk om bij Koran 5:38 goed te kijken:

de Koran zelf geeft ons genoeg voorbeelden dat qaṭʿ niet automatisch “afhakken” hoeft te betekenen.

 

Wat zegt Lane's Lexicon over "قطع"?

 

Wat zegt Lane’s Lexicon over „قطع“?

Een van de meest gezaghebbende Arabisch-Engelse woordenboeken is Edward Lane’s Arabic-English Lexicon en geeft bij قطع (qaṭaʿa) de volgende betekenissen:

 

• hij sneed, scheidde, deelde of spleet iets …
• hij beëindigde iets …
• hij onderbrak of stelde iets stop …
• hij weigerde, blokkeerde of verhinderde …

 

Lane bevestigt hiermee precies wat we ook al in de Koran zelf zagen:

 

قطع (qaṭʿ) heeft een rijk en breed betekenisspectrum. Het kan soms letterlijk snijden betekenen, maar heel vaak ook figuurlijk;  het beëindigen, scheiden of onderbreken van iets.

Het gaat dus zeker niet uitsluitend om het doorsnijden van vlees of het afhakken van lichaamsdelen.

Hoe zit het met "Hand"? Betekent "يد / yad" altijd een fysieke hand?

 

Het woord „يد“ (yad), dat in 5:38 meestal met „Hand“ wordt vertaald, verschijnt in meer dan 110 verzen in de Koran.

 

Maar net als in het Nederlands is ook hier de betekenis niet altijd letterlijk bedoeld. „Hand“ staat vaak voor iets symbolisch - bijvoorbeeld voor macht, invloed of controle.

 

 

 

Lane’s Lexicon over „يد“ (yad)

 

In het Arabic-English Lexicon van Edward Lane wordt يد (yad) weliswaar letterlijk met „Hand“ vertaald, maar de betekenissen gaan veel verder dan dat.

Het kan onder andere betekenen:

 

• macht en invloed
• bezit of controle
• vaardigheid of middelen om te handelen
• autoriteit of zeggenschap

 

Al in de klassieke lexicografie zien we dus dat de symbolische en juridische betekenissen vaak de boventoon voeren.

 

Dat herkennen we ook in het Nederlands

 

Wij gebruiken het woord hand immers ook in allerlei figuurlijke uitdrukkingen, bijvoorbeeld:

 

“Hij had zijn hand in het spel.” → hij oefende invloed uit.

 

“Zij heeft de zaak goed in de hand.” → zij houdt de controle.

 

“Het ligt nu in jouw handen.” → jij hebt de verantwoordelijkheid.

 

“Hij stak een helpende hand toe.” → hij bood hulp of middelen.

 

 

In al deze voorbeelden gaat het niet om de fysieke hand, maar om macht, controle, verantwoordelijkheid of steun.

 

Precies zo werkt het in het Arabisch: „yad“ betekent vaak veel meer dan enkel het lichaamsdeel.

 

Het kan staan voor invloed, middelen, macht of verantwoordelijkheid en dat opent de deur naar een bredere lezing van vers 5:38.

 

5:38 herdenken – de ware betekenis

 

Wanneer we de woorden van dit vers in hun Koranische context plaatsen, opent zich een verrassend ander perspectief.

 

qaṭʿ kan betekenen: verhinderen, onderbreken of stopzetten. In dit verband dus het blokkeren van de middelen en mogelijkheden die diefstal mogelijk maken.

 

yad verwijst vaak naar macht, invloed of controle.

 

In dit licht hoeft 5:38 dus niet te spreken over lichamelijke verminking, maar over het nemen van maatregelen die voorkomen dat een dief opnieuw kan stelen. Dat kan betekenen: iemand tijdelijk opsluiten, zijn mogelijkheden beperken of hem op een andere manier beletten zijn misdrijf te herhalen.

 

Een voorbeeld uit de Koran zelf

 

Is er steun voor deze visie? Jazeker. Het verhaal van Yusuf laat dat zien. Ook daar gaat het om diefstal en toch verliest niemand zijn hand. In plaats van harde straffen worden er slimme maatregelen genomen: beperkingen en controle die het probleem oplossen zonder onomkeerbaar geweld.

 

 

Wat dit ons leert

 

Koran 5:38 blijkt daarmee niet te mikken op brute bestraffing, maar op het voorkomen van herhaald wangedrag en het instellen van rechtvaardige, beschermende maatregelen.

 

In het volgende deel duiken we dieper in het verhaal van Yusuf en zien we hoe dit perspectief nog sterker wordt onderbouwd.

 

Wanneer het “beste verhaal” ons leert om nauwkeuriger te kijken

 

De Koran leidt het verhaal van Yusuf in met een bijzondere uitspraak:

 

“Wij vertellen jou het beste verhaal, dat Wij jou in deze Koran hebben geopenbaard; en daarvoor was jij nog onwetend.”

Koran 12:3

 

Al in deze inleiding zit een aanwijzing: dit verhaal is méér dan een vertelling. Het “beste verhaal” is geen tijdverdrijf, maar een les. Elk detail telt, elke scène heeft betekenis – en nodigt ons uit om dieper te kijken.

 

 

Een beschuldiging van diefstal

 

Later in het verhaal wordt Yusufs broer beschuldigd van diefstal: de beker van de koning wordt in zijn zadeltas gevonden (12:76).

 

Dit zou hét moment zijn waarop, als amputatie werkelijk de straf voor diefstal was, de Koran het ondubbelzinnig had moeten tonen.

 

Maar wat gebeurt er?

❌ Geen handen worden afgehakt.

❌ Geen lichamelijke straf.

 

In plaats daarvan lezen we dit:

 

12:72 Zij zeiden: "Wij missen de bokaal van de koning. Wie hem terugbrengt die krijgt een kameellading. Daarvoor sta ik borg."

12:73 Zij zeiden: "Bij God! Jullie weten wel dat wij niet gekomen zijn om op aarde verderf te brengen en wij zijn geen dieven."

12:74 Zij zeiden: "Wat is dan de vergelding ervoor als jullie leugenaars zijn?"

12:75 Zij zeiden: "De bestraffing van degene bij wie de drinkbeker in zijn proviandzak gevonden wordt is dat hij zelf vastgehouden zal worden. Zo bestraffen wij de onrechtplegers."

12:76 En hij begon met hun zakken vóór de zak van zijn broer. Toen haalde hij hem tevoorschijn uit de zak van zijn broer. Zo beraamden Wij een list voor Yusuf. Hij had volgens de wet van de koning zijn broer niet vast kunnen houden, maar [het gebeurde zo] omdat God het wilde. Wij geven hogere rangen aan wie Wij willen. En boven ieder die kennis bezit is er een wetende. 

12:77 Zij zeiden: "Als hij al steelt; een broer van hem heeft vroeger ook gestolen." Maar Yusuf hield het in zijn binnenste geheim en liet het aan hen niet blijken. Hij zei: "Jullie verkeren in een nog slechtere positie. En God weet het best wat jullie beschrijven."

12:78 Zij zeiden, "O al 'Azîz, voorwaar, hij heeft een oude vader, en neem daarom een van ons in plaats van hem. Voorwaar, wij zien dat jij tot de weldoeners behoort."

12:79 Hij zei: "Dat verhoede God, dat ik iemand anders zou nemen dan hem bij wie wij ons eigendom gevonden hebben. Anders zouden wij onrechtplegers zijn."

 

Als amputatie werkelijk Gods wet zou zijn geweest, hoe zou deze scène dan nog te begrijpen zijn? Juist hier laat de Koran zelf zien dat de letterlijke lezing tekortschiet.

 

Het “beste verhaal” daagt ons uit om dieper te kijken: niet naar uiterlijke straffen, maar naar de achterliggende principes van rechtvaardigheid. Het gaat om bescherming, beperking van kwaad, en het zoeken naar oplossingen die menselijkheid en wijsheid combineren.

 

Zo herinnert Yusuf ons eraan dat Gods gerechtigheid nooit blind geweld is, maar altijd doordrenkt van wijsheid, barmhartigheid en maat.